બ્રહ્મદેવ કહે છે કે દાન કરતી વખતે આ બે શબ્દો બોલવાથી અક્ષય ધનની પ્રાપ્તિ થાય છે. ગરુડ પુરાણ

તમામ સાંસારિક કાર્યોમાં શ્રેષ્ઠ દાન છે. આ માત્ર મનુષ્ય જ નહીં, બધા દેવતાઓ અને દાનવોની પ્રગતિનો માર્ગ મોકળો કરનારું કાર્ય છે.

તપઃ પરં કૃતયુગે ત્રેતાયં જ્ઞાનમુચ્યતે
દ્વાપ્રે યજ્ઞમેવહુર્દનમે કલૌ યુગે ।

સત્યયુગમાં તપસ્યા, ત્રેતામાં જ્ઞાન, દ્વાપરમાં યજ્ઞ અને કળિયુગમાં દાન માનવ કલ્યાણના સાધન કહેવાય છે. ગોસ્વામી તુલસીદાસજી લખે છે-

ધર્મના કાલીના મુખ્ય ચારિ પદ પ્રગટ થયા.
તમારા કલ્યાણ માટે જેન કેન પદ્ધતિમાં દાન કરો.

બૃહદારણ્યકોપનિષદની એક વાર્તામાં તેનો મહિમા જણાવવામાં આવ્યો છે.આ સૃષ્ટિમાં એક સમય એવો હતો જ્યારે દેવતાઓની પ્રગતિમાં અવરોધ હતો. બીજી તરફ આસુરી દુનિયામાં પણ પ્રગતિના માર્ગો બંધ જોવા મળ્યા હતા. પૃથ્વી પર પણ આધ્યાત્મિક અને લૌકિક પ્રગતિની ભાવના મનુષ્યોમાં જતી રહી. બધે જ બધાએ આ રીતે ખાધું પીધું અને સૂઈ ગયા. ન તો ધર્મની ચર્ચા કે ન પ્રગતિ. પ્રજાપતિ બ્રહ્માએ ત્રણેયને એક જ પત્રનો ઉપદેશ આપ્યો. એ પત્ર હતો

સ્વર્ગમાં પુષ્કળ સુખો એ દેવલોકનું સુખ માનવામાં આવતું હતું. તેથી, દેવતાઓ, ક્યારેય વૃદ્ધ થતા નથી, હંમેશા ઇન્દ્રિયોના આનંદને માણવામાં વ્યસ્ત રહે છે. તેમની સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને, પ્રજાપતિ બ્રહ્માજીએ ઇન્દ્રિયોના ‘દમન’ દ્વારા દેવતાઓને ઉપદેશ આપ્યો. બ્રહ્માની આ સૂચનાથી, દેવતાઓ તેમની પોતાની ક્રિયા તરીકે તેમને પ્રણામ કરીને ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા. અસુરો સ્વભાવે હિંસક હોય છે. ક્રોધ અને હિંસા તેમનો રોજનો વ્યવસાય છે. આથી પ્રજાપતિએ તેમને આવા કર્મમાંથી બહાર કાઢવા માટે ‘D’ દ્વારા તમામ જીવો પર દયા કરવાનો આગ્રહ કર્યો. બ્રહ્માજીની આ આજ્ઞાનું પાલન કરીને અસુરો ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા.

મનુષ્ય, કર્મયોગી હોવાને કારણે, હંમેશા લોભથી કર્મ કરવામાં અને પૈસા કમાવવામાં વ્યસ્ત રહે છે. તેથી પ્રજાપતિએ લોભી લોકોને ‘ડી’ દ્વારા તેમના કલ્યાણ માટે દાન આપવા માટે આગ્રહ કર્યો. મનુષ્યે પણ પ્રજાપતિની આજ્ઞા સ્વીકારી અને સફળ ઈચ્છા સાથે ચાલ્યા ગયા અને ત્યાંથી પ્રણામ કર્યા. તેથી, માનવીએ તેમના અસ્તિત્વ માટે દાન કરવું જોઈએ.

શાસ્ત્રોમાં દાનના ઘણા નિયમો આપવામાં આવ્યા છે, જેમાં દાનના શુભ ફળ મેળવવા માટે દાન કરનાર વિશે પણ વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે. શાસ્ત્રોમાં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે દાન કરવાથી પણ નાશ થાય છે. આના ત્રણ કારણો હોઈ શકે છે – અવિશ્વાસ, અયોગ્યતા અને પસ્તાવો. આદર વિના જે કંઈ આપવામાં આવે છે તે વ્યર્થ જાય છે અને રાક્ષસ દાન માનવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે ઠપકો આપીને અને કડવા શબ્દો બોલીને આપેલ દાન પણ તેનું મહત્વ ગુમાવતું રહે છે. એ જ રીતે, એ પણ જોવું જોઈએ કે દાન આપનાર અને દાન મેળવનાર પાત્ર છે કે નહીં. શાસ્ત્રોમાં દાનની સફળતા માટે સદાચારી, પ્રામાણિક અને ધર્મનિષ્ઠ બંનેનું હોવું જરૂરી માનવામાં આવ્યું છે.