Posted by El Nino Concern for Monsoon rain 2023:
સામાન્ય રીતે ગુજરાતના જાણીતા આગાહીકાર અંબાલાલ પટેલની વરસાદ અંગેની આગાહીની ખુબ ચર્ચા થતી હોય છે. તેમની આગાહી મહદઅંશે સાચી પણ ઠરતી હોય છે. જોકે, આ વખતે અંબાલાલ તો આગાહી કરતા કરશે પણ દેશના વૈજ્ઞાનિકોએ આ વર્ષે વરસાદની સ્થિતિ અંગે ચોમાસા અંગે જે અનુમાન લગાવ્યું છે જે જાણીને તમારી છાતીના પાટિયા બેસી જશે. કારણકે, આ વખતે ચોમાસામાં હાલત ખરાબ થઈ શકે છે, જેનું કારણ છે અલ નીનો.
ચોમાસું શા માટે મહત્વનું છે?
ચોમાસું ભારત માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જે ભારતનો લગભગ 70% વરસાદ પૂરો પાડે છે. ચોમાસાના કારણે ચોખા, ઘઉં, શેરડી, સોયાબીન અને મગફળી જેવા પાકોની ઉપજને અસર થઈ શકે છે. ભારતના $3 ટ્રિલિયન અર્થતંત્રમાં કૃષિનો હિસ્સો લગભગ 19% છે. જેના કારણે લગભગ 1.4 અબજની વસ્તી ધરાવતા દેશના કરોડો લોકોને રોજગાર મળે છે. ચોમાસાની અસર કૃષિ ઉપરાંત સમગ્ર દેશમાં વિસ્તરે છે, જે વ્યાપક અર્થતંત્રને અસર કરે છે. પર્યાપ્ત વરસાદથી દેશના એકંદર આર્થિક વિકાસને વેગ મળે છે, જેનાથી ખાદ્યપદાર્થોના ભાવ ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ મળે છે, જે તાજેતરમાં વધી છે. નોંધપાત્ર રીતે, છેલ્લા ચાર વર્ષમાં દેશમાં સામાન્ય અથવા સામાન્ય કરતાં વધુ વરસાદ થયો છે, તેમ છતાં તાજેતરના મહિનાઓમાં અનાજ, ડેરી ઉત્પાદનો અને કઠોળના ભાવમાં વધારો થયો છે.
આ વર્ષે દેશ પર મંડરાઈ રહ્યો છે આ ખતરો-
ભારતીય ચોમાસા અંગે રોઇટર્સમાં પ્રકાશિત થયેલા વિગતવાર અહેવાલ મુજબ, ચોમાસા દરમિયાન અલ નીનો પેટર્ન વિકસિત થવાની 90% સંભાવના છે, જે સામાન્ય કરતાં ઓછા વરસાદની સંભાવનાને વધારે છે. છેલ્લા 75 વર્ષોમાં, ચોમાસાની ઋતુમાં એટલે કે જૂનથી સપ્ટેમ્બર દરમિયાન, ભારતમાં મોટાભાગના અલ નીનો વર્ષો એટલે કે અલ નીનો પેટર્ન દરમિયાન સરેરાશથી ઓછો વરસાદ થયો છે. અલ નીનો પેટર્નને કારણે ક્યારેક દેશમાં ભયંકર દુષ્કાળના કારણે હોબાળો મચ્યો હતો તો ક્યારેક પાક નિષ્ફળ જવાને કારણે સરકારને અનાજની નિકાસ મર્યાદિત કરવાની ફરજ પડી હતી.
અલ નિનો શું છે?
અલ નીનો એ આબોહવા પ્રણાલીનો એક ભાગ હોવાને કારણે એક મહત્વપૂર્ણ હવામાનશાસ્ત્રીય ઘટના છે. પૂર્વીય અને મધ્ય વિષુવવૃત્તીય પેસિફિકમાં અસાધારણ રીતે ગરમ સમુદ્રની સપાટીના પાણીને અલ નીનો સ્થિતિ કહેવામાં આવે છે. આ વોર્મિંગ વાતાવરણની પેટર્નને બદલે છે, જે ભારતીય ઉપખંડમાં ચોમાસાના પરિભ્રમણને નબળું પાડે છે. આ કારણોસર, અલ નિનો પેટર્નના વર્ષો દરમિયાન ચોમાસું નબળું અને ઓછું વિશ્વસનીય બને છે. અલ નીનોનું વર્ગીકરણ નબળા, મધ્યમ અથવા મજબૂત તરીકે કરવામાં આવે છે તેના આધારે તે સામાન્ય કરતાં તાપમાનમાં વધારો કરે છે.
અલ નીનો અને ચોમાસા વચ્ચે શું સંબંધ?
અલ નીનો અને ચોમાસાના વરસાદ વચ્ચેનો સંબંધ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કારણ કે ઘણી વખત એવા પ્રસંગો પણ આવ્યા છે કે અલ નીનો હોવા છતાં ભારતમાં સામાન્ય અથવા સામાન્ય કરતા વધુ વરસાદ પડ્યો છે. છેલ્લા સાત દાયકામાં, અલ નીનો હવામાનની પેટર્ન 15 વખત આવી છે અને છ વખત દેશમાં સામાન્ય અથવા સામાન્ય કરતાં વધુ વરસાદ થયો છે. જો કે, છેલ્લા ચાર અલ નીનો વર્ષોમાં વિપરીત વલણ ઉભરી આવ્યું છે. જેમાં ભારત વારંવાર દુષ્કાળની સ્થિતિનો સામનો કરી રહ્યું છે અને વરસાદ લાંબા ગાળાની સરેરાશના 90% કરતા ઓછો છે. 2009માં નબળા અલ નીનોને કારણે દેશના વરસાદમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો હતો, જે સામાન્ય કરતાં 78.2% નોંધાયો હતો, જે 37 વર્ષમાં સૌથી ઓછો હતો. તેનાથી વિપરીત, 1997માં મજબૂત અલ નીનો હતો, છતાં ભારતમાં સામાન્ય કરતાં 102% વધુ વરસાદ પડ્યો હતો. આ વખતે હવામાન મોડલ સંકેત આપી રહ્યા છે કે 2023 અલ નીનો મજબૂત હોઈ શકે છે.